'Merdiven Aşağı. Merdiven Yukarı'

Meşhur listemden bahsedip duruyorum sürekli.
Onu da yazarım bunu da yazarım derken bir baktım, listemin nadide başlığı merdivenler hakkında www.mimarizm.com'da bir haber:

'Merdiven Aşağı. Merdiven Yukarı'

Haberin sahibi E. Seda Kayrım'a ellerine sağlık diyorum.

Haberin orijinaline buradan ulaşabilirsiniz.
http://www.mimarizm.com/Haberler/haberdetay.aspx?id=51278&Page=1

Ben hem kendim için, hem sizin için işleri biraz kolaylaştırmaya çalıştım.
Şimdiden söyleyeyim favorilerimi: Kaydırak merdivenler ve kitaplık merdiven :)




“Kıyafeti gösteren aksesuardır, ayakkabıdır” şeklindeki genel-geçer repliğe kulak kabartalım ve bu klişe çıkarımı “mimar kafası” ile bir saniyeliğine değerlendirelim: Yapıları “gösteren” ögeyi, iç mekanın aksesuarlarını da merdiven olarak ilan edebilir miyiz?

Lisans eğitimi sırasında mutlak ve değişmez bir kural ile –rıht-basgıç oranı ile- “bağlanan” merdiven tasarımı, elbette sabit bir çıktı olmak zorunda değil… Eski mimarlık kitaplarında tasvir edilen rüküşlükleri ile tasarımcıda “Seç içinden seçebilirsen!” hissiyatı yaratan “birinci basamak detayı” da, merdivenlerin “olmazsa olmaz”ı hiç değil!

“Kafa kurtarma” payları ile mimara –ironik biçimde- kafa patlattıran, avan veya uygulama projesi çizimlerinde illa ki kesite girmesi gereken, planı “Tam oturttum!” diye heveslenen genç bünyeleri ise üstüne kapı açtığını fark ettiği anda müthiş bir hüsrana uğratan merdivenler , kısadan hisse, sıkıcı olmak zorunda değiller! Bazı tasarımcılar için keyifli bir oyun alanı haline gelen merdiven tasarımının sonuç ürünleri, her ne kadar kullanıcısına her daim hiç keyif vermese de!

İşte başarılı, garip veya -maalesef bazen- "lüzumsuz"- merdiven tasarımları hakkında Mimarizm'den de bir bukle...


Çapraşık Merdiven
Tasarımcı: TAF Arkitektkontor

İsveçli mimarlık ikilisi Mattias Ståhlbom ve Gabriella Gustafson tarafından tasarlanan bu merdivenler, kısıtlı bir alan içinde düşey sirkülasyon çözüm denemesi olarak karşımıza çıkıyor. Tabi “Çözüm” derken, çamdan imal edilen ve diyagonal olarak üst üste eklenen ahşap “kutu” basamaklar, maalesef konfor ve ergonomi kriterlerini o denli dikkate almıyor. Bu merdivenlerden bir sağa bir sola devrilerek çıkmak isteyenlerin, çocukları mümkün mertebe uzak tutmaya dikkat etmeleri gerekiyor.



Kitaplık Merdiven
Tasarımcı: Levitate Architecture

Yine küçük hacimli bir mekan için sunulan bu çözüm, daha akılcı bir yoldan ilerliyor: Londra’da konumlanan bir konut için tasarlanan merdiven, dairenin değerlendirilmemiş çatı katı deposuna ulaşım sağladığı gibi, bir dolu kitaba da ev sahipliği yapıyor. Çıkardığı kota ulaşım sıklıkla gerçekleşmeyeceği için, merdiven rıhtlarının yükseliği problem teşkil etmiyor.

İşin kitaplık boyutundan bakacak olursak ise, aradığınız esere ulaşmak için hep “üç adım önceden” düşünmenizin gerekmesi ve kitabı çekerken 20 santimetrelik ahşap bir plağın üstünden uzanmak zorunda kalınmasını, merdiven boşluğu üstündeki çatı ışıklığının yarattığı iç mekan ferahlığı affettirebiliyor. Ters ışıkta o kitapların üstündeki yazıların ne denli okunaklı olacağı ise bilinmiyor.


Kaydırak Merdiven
Tasarımcı: Rodney Miller

Ghost Busters’ı izleyerek büyüyen bir jenerasyon olarak, alt kata itfaiye direğinden kayarak inmek hemen hepimizin hayallerini süslemiştir. İşin yeniden üst kata çıkma safhası üzerine pek düşünülmese de… Multi-milyoner Scott Jones’un yine çocukluk yıllarına dayandığı her halinden belli hayali ise, bu problemi de çözmüş. Jones’un salonunun ortasına inen devasa maun kaydırak, ona paralel olarak çıkan bir de merdiven ile birlikte tasarlanmış. 15 ayda tamamlanan 5,18 metre yükseliğindeki bu oyuncak-merdivenin fiber-optik ışıklandırma ile 8 ayrı renkte aydınlatılıyor olduğu gerçeği ise, konsepti çocukluk fantezisinden görgüsüzlük mertebesine taşıyor olabilir.



Ve diğer kaydırak merdivenler...


Asılı Kova Merdiven
Tasarımcı: Blencowe-Levine

Londra’dan bir konut için ve merdiven kovasının ters-yüz edilmesine ilişkin çıkış fikri tasarlanan bu merdivenin, salt tasarımsal bir bakış açısı ile ilginç –ve hatta iyi- olduğu iddia edilebilir. Hele ki bu merdiven, “kova” kelimesinin tam karşılığını bulmuşken… Ancak ferah ve aydınlık bir mekanın ortasından her gün defalarca böylesi bir dehlize girmek –hele ki kafalardaki “merdiven” fikri mekana aydınlık sağlamak üzerine kurulu iken- kimlerin uzun vadede hoşuna gider, bilinmez.

Fotoğrafa aldanmamak gerekse de, ilk basamağı döşeme kotundan fazlaca yüksekte duruyor hissi yaratan “kova merdiven”in, üstüne üstlük bir de küpeştesiz oluşu, çıkanı-ineni huzursuz saniyelerin beklediğini gösterir. “Yer tasarrufu” amacı taşıdığı belirtilen, ama kapladığı hacim açısından ne gibi bir değişiklik sağladığı anlaşılamayan kova merdivenin, heykelsi etkisinin de pek başarılı olduğu söylenemez.

Çember-Kesit Merdiven
Tasarımcı: Bilinmiyor

Heykelsi etkiden bahsetmişken, bu örnek üzerinde gerçekten de durulabilir. Kendisini sınırlayan duvar yüzeylerinden “soyulmuş” etkisi yaratan merdiven basamakları, kova arkasındaki renkli ışıklandırmanın da etkisi ile gerçekten de fütüristik bir etki yaratıyor. Ancak bu merdiven, bir anaokulunda ve iki oyun alanı arasındaki sirkülasyonu sağlayacak şekilde kullanılıyor! Resimdeki hanımın dahi ancak duvara tutunarak ilerleyebildiği böylesi bir merdivenin rıht boşluklarından aşağıya yuvarlanacak çocuklar konusunda nasıl bir önlem alınabileceği ise anlaşılamıyor.


Ondüle Çelik Merdiven
Tasarımcı: Thomas Heatherwick

New York’taki Longchamp merkez mağazası için tasarlanan bu etkileyici merdiven, 55 tonluk çelikten üretilmiş. Isı ile farklı açılarda bükülmüş 17 çelik levhadan oluşan merdiven, dikkatleri üstüne çeken estetiği ile aynı muazzamlıkta bir meşakkat ile inşa edilmiş. Yerinde ve merdivenin hem statik gerekleri hem de kullanıcı rahatlığını sağlamak üzere çok dikkatlice birleştirilen parçaları ile merdiven, “lojistik bir kabus” olarak adlandırılıyor. Ama merdiven, mağazanın konumlandığı sokak kotundan yüksekte ve mağazanın cam giydirme cephesinin arkasında kalarak, sokaktan geçenleri içeri çağırma konusunda üstüne düşeni yapıyor.